Mastitis nieuw beleid

Wanneer een melkkanaal wat langer verstopt is, ontstaat er vaak een rode, gezwollen, meestal pijnlijke, plek op de borst. Heb je daarnaast ook koorts en een zwaar grieperig gevoel (spierpijn, hoofdpijn, algehele malaise), dan kan het zijn dat je een borstontsteking hebt (ook wel 'mastitis' genoemd). Het hele gebied is in rep en roer en er ontstaat een flegmon: een gelokaliseerd gebied van acute ontsteking van de zachte weefsels.

De roodheid en zwelling is niet persé een teken van een bacteriële infectie (WHO, 2000). Schadelijke bacteriën zijn niet altijd aanwezig: antibiotica is in veel gevallen ook niet nodig als er snel met de hierna genoemde maatregelen wordt begonnen.

Oorzaken

Wanneer de borst niet goed wordt geleegd tijdens het drinken of kolven, kan een melkkanaal verstopt raken. Een matige aanhaptechniek, strakke tongriem of een te klein, te groot of scheef geplaatst kolfschild of tepelhoedje kunnen hier soms de oorzaak van zijn. Ook het ineens overslaan van voedingen, heel erg op vaste tijden voeden, of een overproductie kan verstoppingen in de hand werken.

Soms kan de melk niet goed weg door een korstje of kloof op de tepel, melkblaren, een te strakke beha met beugels, of het steeds afdrukken van een stukje van de borst (om het neusgaatje vrij te houden). Zelf de banden van een babydrager of draagzak kunnen soms een verstopping in de hand werken.

Als je tepelkloven hebt, is het risico van een borstontsteking groter, omdat via de kapotte huid van de tepel een bacterie in de borst kan komen. Ook gaat het voeden vaak minder goed door de pijn, waardoor ook de kans op het niet goed legen van de borst de kans op borstontsteking vergroot is.

Symptomen

Een borstontsteking kan soms plotseling beginnen en in enkele uren flink verergeren.

Rode, harde, warme en pijnlijke plek op de borst
Griepachtige verschijnselen, zoals koorts, moeheid, koude rillingen, hoofdpijn en spierpijn
De hele borst kan soms pijnlijk zijn
Jouw melkproductie kans soms ineens een stuk minder zijn aan de aangedane borst; dit komt doordat er een flinke toename is van bloed, oedeem (vocht), ophopende melk en een verdikking van de biofilm van de melkkanaaltjes (om de infectie te bestrijden d.m.v. cytokines), wat de nodige verstopping en vermindering van productie veroorzaakt.

Behandeling

Zo snel als de borstontsteking ontstaat, zo snel kun je in veel gevallen ook weer opknappen. Hoe? Dat lees je hier onder.

Belangrijk! Het stappenplan hieronder is het nieuwe beleid bij mastitis volgens de ABM (Academy of Breastfeeding Medicine). Dit beleid doet pas sinds halverwege 2022 zijn intrede in Nederland. Het kan dus heel goed zijn dat jouw hulpverlener hier nog niet volledig van op de hoogte is.

Onderstaande plan voelt misschien gek als je al eens eerder met een borstontsteking te maken hebt gehad. Je moest toen waarschijnlijk extra hard aan het werk terwijl je je ellendig voelde. Vergelijk het eens met een gezwollen enkel; je mag er op lopen, maar je gaat niet expres de 4-daagse doen. Verder ga je koelen en gebruik je pijnstilling. De nieuwste inzichten laten zien dat dit ook een heel goed beleid is bij een borstontsteking. En de verminderde productie? Soms is dat exact wat er nodig was, omdat je teveel produceerde! Mocht je toch te weinig melk krijgen, dan kun je er met je lactatiekundige een persoonlijk afgestemd plan op loslaten. Maar eerst: genezen en bijkomen!

1 - Rust voor jou en je borst(en)

Je hoeft je borsten niet te masseren of borstcompressie te gebruiken om ze leeg te krijgen.

Ga niet extra voeden of kolven; voedt gewoon op verzoek. Je lichaam heeft rust nodig en zal de disbalans zelf corrigeren.

Je hoeft ook niet extra vaak aan de aangedane borst te starten met voeden. Verdeel de balans op gevoel.

Kruip in bed, eet en drink voldoende. Schakel familie en vrienden in om voor je te koken, te stofzuigen, of te helpen met de andere kindjes en eventuele huisdieren uit te laten.

Controleer of je kindje goed aangehapt heeft. Laat de lactatiekundige tijdens een consult met je meekijken als je hier over twijfelt.

2 - Pijnstilling en comfort

Bij een borstontsteking is het belangrijk om de koorts in te perken en jouw lichaam de borstontsteking te laten opruimen. Een combinatie van Paracetamol en Ibuprofen pakt deze beide dingen goed aan.

Pijnstillers & ontstekingsremmers

Slik 48 uur lang:

3x daags of om de 8 uur : 400 mg Ibuprofen
En daarnaast (indien de Ibuprofen onvoldoende pijnstillend werkt) 4x daags of om de 6 uur : 1 gram Paracetamol

Geen beha - Draag geen beha die knelt (bijv. door strakke banden of beugels). Dit kan melkkanaaltjes dichtdrukken en juist weer een ontsteking veroorzaken. Vaak is het fijner om een strak spaghettitopje te dragen.

3 - Koelen, koelen, koelen

Koel je borst(en) volgens onderstaand schema na elke voeding:

10 minuten koelen
20 minuten pauze
10 minuten koelen
Etc.

Minimaal 3 keer herhalen, of zo lang als prettig is. Evt. kun je direct daarna gekneusde (witte) koolbladeren op je borsten leggen, of kwark op je borsten doen.

Om te koelen is het niet voldoende om een natte washand of handdoek te gebruiken. Pak een zak doperwten uit de vriezer, vul een zakje met jam/appelstroop en leg deze in de vriezer, vul kraamverbanden met water - buig ze iets naar de vorm van je borsten - doe ze in een plastic zakje - en leg ze op je borst. Liefst met een dubbelgevouwen hydrofiele doek of dunne handdoek er tussen, om geen bevriezingswonden te krijgen.

4 - Korstje of melkblaar?

Korstje - Wanneer je een korstje op je tepel hebt, kun je deze vooraf zacht weken door er een warme natte washand op te leggen.

Melkblaar - Start met Lecithine supplementen. Bij veel moeders helpt Lecithine om de dikstroperigheid van de melk wat te verlagen. Het verhoogt namelijk het percentage aan meervoudig onverzadigde vetzuren in de melk.

Dosis: 3-4 x daags 1200mg, dus 3600-4800mg per dag
Schaf zonnebloemlecithine aan (i.p.v. op sojabasis)
Lecithine helpt ook de ontstekingsklachten te verminderen

Is de melkblaar hardnekkig? Smeer dan met steroïde crème 0,1% Triamcinolon op je tepel. Verkrijgbaar via je huisarts en veilig bij borstvoeding; je hoeft je tepel dus niet schoon te maken voor het voeden.

5 - Oplossen vernauwing

Stevig masseren of borstcompressie wordt in het nieuwe mastitisbeleid sterk afgeraden. Wel kun je je lichaam helpen de ontsteking te bestrijden door het toepassen van lymfemassage.

Lymfemassage is speciaal bedoeld om de dunne lymfevaatjes en -knopen te stimuleren om meer vocht met afvalstoffen uit de borst af te voeren.

De techniek

Bij lymfedrainage masseer je op een bijna 'aaiende' manier. Er wordt dus geen druk uitgeoefend op je borst.

Maak 10 kleine cirkels bij je sleutelbeen
Maak 10 kleine cirkels onder je oksel
Ga door met zachte strijkbewegingen van tepel naar oksel, sleutelbeen en borstbeen

6 - Wanneer antibiotica?

Schadelijke bacteriën zijn niet altijd aanwezig: antibiotica is meestal niet nodig als er snel met bovenstaande maatregelen wordt begonnen. Antibioticagebruik geeft verstoring van je darmbioom, kan voor krampen bij je kindje zorgen, en geeft verhoogd kans op spruw. Bij beginnende klachten die meteen goed behandeld worden volgens dit protocol, mag je 48 uur afwachten.

Let op!
In de volgende situaties is het verstandig wèl met antibiotica te starten:

Bij het uitblijven van verbetering of wanneer je zieker wordt na 24 uur het protocol te hebben gevolgd
Wanneer je kloven/wondjes op je tepel hebt
Wanneer je bekend bent met een bacterie (bijv. streptokok)

Overleg in dat geval met je huisarts. Deze kan kijken op Richtlijn Borstvoeding voor de meest geschikte antibiotica.

Overige behandelingen

Ultrageluidtherapie

Allereerst kun je thuis 2 dagen milde lymfemassage proberen. Soms werkt dit onvoldoende om de verstopping op te heffen. Je kunt dan ook kiezen voor ultrageluid therapie door een gespecialiseerde (sport)fysiotherapeut. Als je de zoekterm 'ultrageluid therapie borstvoeding' in je zoekmachine intypt, vind je vaak een hele lijst van fysiotherapeuten die hier ervaring mee hebben.

Als twee behandelingen op twee dagen achter elkaar niet helpen, dan is deze behandeling waarschijnlijk niet de juiste voor jou. Neem dan opnieuw contact op met je lactatiekundige of arts. Maar in de meeste gevallen is een enkele behandeling al voldoende.

Ultrageluid therapie kan ook helpen tegen terugkerende verstoppingen die steeds in hetzelfde deel van je borst voorkomen.

De behandeling is pijnloos en kort:

2 watts/cmÂ² ononderbroken gedurende vijf minuten op de harde plek
Een keer per dag met een maximum van twee behandeldagen achter elkaar

Stoppen met borstvoeding?!

Niet tijdens de borstontsteking stoppen!

Van een borstontsteking kun je je flink naar voelen. Gelukkig kun je ook snel weer aan de beterende hand zijn als je de juiste maatregelen neemt. Het doorgaan met borstvoeden is het belangrijkste onderdeel van de behandeling. Acuut stoppen met borstvoeding is dus zeer onverstandig en zal de problemen alleen maar laten toenemen, met soms een abces en ziekenhuisopname tot gevolg.

Ook al is je wanhoop zeer begrijpelijk, zoek steun bij je lactatiekundige en omgeving en hou vol! Je kunt dit!

Mocht je helemaal opgeknapt zijn en ben je er nog steeds van overtuigd dat je wilt stoppen met borstvoeding? Overleg dan met je lactatiekundige voor een passend plan. Zeker bij een borstontsteking die veroorzaakt is door een overproductie, is een weldoordacht afbouwschema een must.

Mag mijn kindje mijn melk blijven drinken?

Jazeker! Je kindje mag jouw melk gewoon blijven drinken tijdens een borstontsteking. De melk zal misschien wat zouter smaken, en de productie is vaak een stuk afgenomen aan de aangedane borst, maar de melk zelf is niet ziek. Paracetamol en Ibuprofen mag je beiden veilig nemen bij borstvoeding. Ook bij het gebruik van (borstvoedingsvriendelijke) antibiotica mag je kindje gewoon door blijven drinken. Wel kan antibiotica zorgen voor wat meer krampjes en soms diarree. Verder hoef je je kolfonderdelen niet na elke kolfsessie te steriliseren of uit te koken; gewoon huishoudelijk schoonmaken volstaat.

Harde plek - De harde plek is niet in een keer verdwenen. Het is belangrijk om in de gaten te houden dat hij elke dag wat kleiner is geworden. Twijfel je? Overleg dan met je lactatiekundige of huisarts. Soms is een echo nodig.

Terugkerende borstontsteking? Bij steeds terugkerende ontstekingen kun je jouw gehele vitaminestatus laten checken en (tijdelijk) een vitamine-mineralencomplex nemen.

Verder is het altijd goed om een lactatiekundige uitgebreid mee te laten kijken naar de aanhap- en drinktechniek van je kindje.