Spruw en Candida

Spruw is een schimmel/gistinfectie die veroorzaakt wordt door de gist Candida Albicans. Candida Albicans leeft normaal gesproken (in rustende vorm) op je huid, in je maagdarmkanaal en in het baringskanaal. Daar heb je dus geen last van. Soms verandert deze Candida in een ziekteverwekkende (pathogene) variant, waar je dus wèl klachten van kunt krijgen. Deze ziekteverwekkende variant dringt weefsels binnen en veroorzaakt ontstekingsreacties.

Oorzaken

Je hebt een verhoogde kans op Candida in de volgende situaties:

Rondom zwangerschap en bevalling
Bij gebruik van anticonceptie met oestrogeen
Tijdens of vlak na een antibioticakuur
Wanneer je verminderde weerstand hebt of veel stress
Als je suikerhuishouding instabiel is, bijv. bij diabetes
Bij gebruik van veel suiker
Wanneer de huid niet kan ademen, zoals bij het langdurig gebruik van een fopspeen en onder de luier bij de baby en bij een BH of zoogkompressen die onvoldoende ventileren (zoals zoogkompressen met een kunststof laagje)
Soms kun je ook rechtstreeks besmet worden met de pathogene (ziekmakende) variant van Candida

In principe is verse moedermelk schimmelwerend. Maar als moedermelk blijft zitten op de tepels en in het mondje kan Candida heerlijk groeien, omdat de omgeving lekker warm en vochtig is en veel melksuikers bevat. Daarom is het soms moeilijk om er snel van af te komen.

Besmetting

Je kindje kan besmet worden met Candida tijdens de bevalling, als je een vaginale schimmelinfectie hebt. Vervolgens kan je borst besmet raken doordat je kindje hieraan drinkt. Wanneer je wondjes aan je tepel hebt, is deze kans groter.

Ook kan het zijn dat jullie door derden besmet raken. Bijv. wanneer je kindje op de vinger van iemand zuigt die de pathogene (ziekmakende) Candida bij zich draagt.

In een enkel geval kan door lage weerstand spontaan een Candida-besmetting ontstaan bij moeder of kind, die door het borstvoeden heen en weer wordt overgegeven.

Symptomen

Het kan zijn dat de symptomen overduidelijk zijn, maar soms kan de diagnose ‘spruw/candida’ ook gesteld worden op alleen het typerende verhaal van pijn en onrust bij het drinken. Ook komt het regelmatig voor dat slechts één van beiden last heeft.

Bij moeder
Plotseling optredende brandende, schietende of stekende pijn. Deze pijn kan uitstralen naar je oksels of rug. Plotseling optredende pijn kan trouwens ook veroorzaakt worden door een melkblaar, eczeem of een andere huidaandoening.
Pijn tijdens het voeden, maar vaak ook daarna. Er zijn veel moeders die aangeven dat de pijn na het voeden het hevigst is. Pijn tijdens het voeden hoeft trouwens niet persé van spruw te komen; het kan ook een aanlegprobleem zijn.
De pijn kan op of in de borst gevoeld worden. Soms zijn alleen je tepels aangedaan en voel je daar de pijn. In andere gevallen kan de spruw ook in je melkkanalen zitten en voel je de pijn tot diep in je borst.
Kloofjes doen soms meer pijn dan te verwachten is en keren herhaaldelijk terug, of genezen slecht.
De tepels zien vaak vurig rood of framboos-roze, zijn soms ontkleurd (bij getinte vrouwen), hebben soms een parelmoerachtige glans of juist schilfertjes of witte puntjes.
Je kunt last hebben van steeds terugkerende verstopte melkkanaaltjes of borstontstekingen. Soms heb je tegelijkertijd ook een vaginale schimmelinfectie.
Enorme jeuk aan de tepels.
Meestal is de infectie aan beide borsten, maar een enkele keer kan het ook aan één borst zijn.

Bij kind

De symptomen bij je kindje kunnen heel duidelijk zijn, maar het kan ook zijn dat je kindje (nog) nergens last van heeft. Het rijtje hieronder zijn mogelijke symptomen van spruw bij je kindje.

Geïrriteerde slijmvliezen met een parelmoerglans of witte aanslag/stippen in mond en keelholte.
Rode, droge en gesprongen lipjes. Soms met een parelmoerglans.
Onrust of pijn bij het drinken.
Spruw op billetjes of smetplekjes op andere plaatsen. Spruw op de billetjes ziet er vaak vurig, rood en grillig gevormd uit. Met een aantal ronde rode plekken en wat kleinere plekjes eromheen. De spruw is pijnlijk en kan de huid beschadigen. Soms zijn de billetjes ook in zijn geheel rood.

Behandeling

De behandeling van spruw moet altijd bij zowel moeder als kind plaatsvinden. Zelfs als één van beiden geen klachten heeft. Door het voeden en knuffelen vindt namelijk steeds herbesmetting plaats. Mocht de behandeling van moeder en kind voor de tweede keer nog steeds onvoldoende resultaat geven, dan is het belangrijk om ook de partner mee te behandelen.

Behandeling van spruw bestaat in principe altijd uit de volgende onderdelen:

Goede hygiëne van handen en borsten
Schoonhouden van alle hulpmiddelen en linnengoed / kleding
Medicatie
Eventueel behandelen van gekolfde melk

Goede hygiëne van handen en borsten

Handen
Was je handen voor en na het voeden, na het luier verschonen en nadat je naar het toilet bent geweest of seks hebt gehad. Was je handen met warm water en zeep en gebruik zeer regelmatig een schone handdoek voor het afdrogen. Je kunt evt. ook tijdelijk keukenrol gebruiken voor het afdrogen.

Borsten
Maak je tepels en tepelhof na elke voeding even voorzichtig schoon met een wattenschijfje of gaasje gedrenkt in water met een scheut azijn. Dep je borsten daarna voorzichtig droog en pak regelmatig een schoon zoogkompres.

Schoonhouden van alle hulpmiddelen en linnengoed / kleding

Dagelijks uitkoken
Kook dagelijks alles uit wat je gebruikt bij het voeden of afkolven. Denk hierbij aan speentjes, kolfonderdelen, tepelhoedjes, speelgoed dat in het mondje van je kindje komt, etc. Kook deze 10min in een pannetje water met een flinke scheut natuurazijn en droog daarna goed af.

Speentje verwisselen
Let er op dat je kindje niet het speentje van een ander gebruikt (en dat andere kindjes ook zeker niet het speentje van jouw kindje pakken). Vervang het speentje elke week.

Wassen op 60º-90º
Pak zeer regelmatig een schoon spuugdoekje en neem dagelijks een schone handdoek na het douchen/wassen. Was handdoeken, bh’s, ondergoed en andere kleding die je direct op je lijf draagt warm tot heet: het liefst 60-90º.

Medicatie

Let even goed op dat jij en je kindje allebei een eigen kuur krijgen. De gel voor je zoontje/dochtertje werkt niet zo optimaal op jouw tepels. Wanneer de infectie hardnekkig is, kun je evt. nog overgaan op een orale kuur (tabletten of capsules).

Medicatie voor moeder
Vraag je huisarts om Miconazol crème/zalf, ook wel Daktarin genoemd. Tweede keus is Nystatine zalf/crème.

Medicatie voor kindje
Vraag je huisarts om Nystatine suspensie/gel. Tweede keus is Miconazol suspensie/gel.

Aanbrengen na elke borstvoeding

Neem je tepel af met een watje/gaasje gedrenkt in een mengsel van 1 deel azijn en 8 delen water. Dep voorzichtig droog met keukenrol/toiletpapier.
Smeer dun de Miconazol op je tepel en tepelhof.
Pak na elke voeding of om de voeding een schoon zoogkompres.
Smeer de Nystatine in het mondje van je kindje (let op de max. dagelijkse hoeveelheid); vergeet de binnenkant van de wangetjes, het tandvlees en de tong niet.

Behandel minimaal 5 dagen langer door nádat de klachten verdwenen zijn!

Gentiaan Violet 1%

Wat ook goed werkt is de behandeling met Gentiaan Violet (GV) 1% oplossing. Gentiaan Violet is een paarse inkt die als antischimmelmiddel werkt. Neem contact op met je lactatiekundige om te overleggen waar je het middel kunt krijgen en vraag aan de verkopende partij hoe je het moet gebruiken. De Gentiaan Violet oplossing van de apotheek bevat doorgaans een te hoog gehalte aan alcohol, waardoor het mondje van je kindje en je tepels beschadigd kunnen raken.

Kokosolie

Kokosolie kan helpen bij milde vormen van Candida/spruw, of als dagelijkse verzorging om de herhalingskans te verkleinen.

Kokosolie kun je doorgaans gewoon bij de supermarkt of natuurwinkel krijgen. Het is een hard wit vet, dat olieachtig wordt wanneer je er met je vinger over veegt.

Je kunt kokosolie op je tepels, vaginaal en in het mondje van je kindje smeren. Veel mensen gebruiken het ook om te koken, dus je kunt het gewoon eten.

Het is belangrijk dat de kokosolie onbehandeld, niet verhit en niet ontgeurd is! Anders gaan de stoffen die de celwand van de schimmel afbreken juist verloren en werkt de olie niet.

Overige behandelingen

De meningen zijn verdeeld over het nut van een suikerbeperkt dieet ter bestrijding van Candida/spruw, maar men vermoedt dat een dieet met veel suikers voor een verminderde weerstand kan zorgen en zodoende de kans op Candida vergroot.

Hetzelfde geldt voor het anti-Candidadieet. Het is een pittig dieet: je mijdt voornamelijk graanproducten, overmatige suikers en mycotoxinen. Meer informatie vind je onder andere op de site van het Voedingscentrum.

Gekolfde melk pasteuriseren?

Men vermoedt dat het invriezen van afgekolfde (met Candida besmette) melk de schimmel niet doodt. Verse moedermelk voorkomt vermeerdering en groei van schimmels, maar moedermelk die ouder is kan altijd sporen bevatten van de schimmel die de schimmelwerende eigenschap wèl overleven. Zij kunnen bij later gebruik dus voor herbesmetting zorgen. Het officiële advies is daarom om de melk niet te gebruiken.

Je kunt de melk echter ook even kort behandelen voordat je het invriest. Dan gaan weliswaar de levende stoffen dood, maar er blijven nog meer dan voldoende voedingsstoffen over die ervoor zorgen dat jouw melk een perfect voedingsmiddel blijft. Dit noem je pasteuriseren. Bij pasteuriseren verhit je de melk tot net boven de 60ºC.
Er zijn verschillende methoden om de melk te verhitten:

Pasteuriseren: de melk een tijdje op exact op 62,5 ºC verwarmen
Flash-heating: 15sec op 72 ºC verhitten en dan snel afkoelen (beter behoud beschermende stoffen)
Even tot aan het kookpunt brengen

Wanneer je je melk graag wilt pasteuriseren, klik dan hieronder voor uitgebreidere instructies.